Geweldloos verzet

Terwijl ik me klaar maak om weg te gaan vraagt een van mijn kinderen: ‘Mam, wat gaat u vanavond eigenlijk doen?’ ‘Ik ga vanavond naar een avond waar ik hoop te horen hoe ik het beste met jou en jullie allemaal om kan gaan.’ ‘Oké, dat klinkt wel heel interessant. Een fijne avond hoor!’

De spreker van deze opvoedavond ging van start. Hij begon zijn inleiding met de sprekende woorden: ‘Opvoeden begint bij jezelf!’ Dat sloot haarfijn aan bij wat ik tegen mijn zoon had gezegd. Het gaat om hoe ík als ouder ben en reageer richting mijn kind. De interessante avond was veel te snel voorbij. Graag geef ik jullie wat inhoudelijke lessen mee.

Theorie
De methode ‘nieuwe autoriteit en geweldloos verzet’ is in de jaren ’90 ontwikkeld door professor Haim Omer, hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Tel Aviv in Israël. ‘Nieuwe autoriteit en geweldloos verzet’ is gebaseerd op gerichte aandacht, aanwezigheid, nabijheid en interesse. Deze methode is vrij van iedere vorm van geweld. Fysiek geweld en het gebruik van bijvoorbeeld dreigende, vernederende, beledigende woorden worden vermeden en escalaties worden voorkomen.

Wat een groot aandachtspunt is bij deze methode is je houding en het contact als opvoeder met je kind. Een goede, open relatie is van essentieel belang. Een houding die verder gebaseerd is op volhouden in plaats van winnen. Een houding vanuit gezond gezag in plaats van uit macht. Belangrijk is om te beseffen dat wij geen controle hebben op het gedrag van ons kind. We hebben alleen controle over ons eigen gedrag en wat wij voor acties kunnen inzetten.

Vijf pijlers
Bij deze methode zijn de volgende ‘vijf pijlers’ van essentieel belang.

1. Aanwezigheid. Kinderen hebben het allereerst en allermeest behoefte aan jouw aanwezigheid als ouder. Daarmee geef je je kind de boodschap: ‘Ik zie je. Ik ben er voor je. Je kunt altijd bij mij terecht.’ Je maakt je misschien wel zorgen omdat je kind op plaatsen komt waar je hem of haar liever helemaal niet zou willen zien. Probeer dan juist je aanwezigheid te vergroten. Je geeft daarmee de boodschap aan je kind dat je hem of haar belangrijk vindt. Misschien wil je kind het liefst niet bij jou in de buurt zijn, maar jij laat merken wel graag in zijn of haar buurt te zijn.
2. De-escaleren. We zijn als ouder vaak gewend om direct in te grijpen als er iets niet gaat zoals het moet. Je gaat gelijk een gesprek aan, je geeft een time-out, of een gepaste straf. Als je kiest voor de-escaleren laat je eerst je kind tot rust komen. Je kunt er bijvoorbeeld zwijgend naast gaan zitten en na vijf minuten heel rustig vragen of je kind gekalmeerd is. Pas daarna ga je het gesprek met je kind aan. In de praktijk zie je verrassende effecten, aldus de spreker van deze avond.
3. Herstel van relaties. Als je kind bijvoorbeeld een keer door het lint gaat kan dit zorgen voor een negatieve spiraal. Je voelt dat dit iets doet in jullie relatie. Misschien drijft het je wel eens tot wanhoop. Gaat dit gedrag ooit over? Het is belangrijk om je kind hiervan ook bewust te maken. Nodig je kind uit om zelf te bedenken hoe hij of zij het goed kan maken, wat verkeerd is gegaan. Blijf altijd investeren in jullie relatie. Dat is heel belangrijk.
4. Supportnetwerk. Het is heel zinvol om in je netwerk te kijken naar mensen die je kunnen helpen of waar jij eens je hart bij kunt luchten. ‘Ik liep van de week daar tegen aan, hoe ga jij daar mee om?’ Van elkaar kan je zoveel leren. Maar bij dit supportnetwerk hoort ook dat je bijvoorbeeld een familielid van een kind kan inzetten of een buurman of buurvrouw. Stel dat jouw kind misschien panisch is als jij hem naar zwemles brengt, i.v.m. watervrees, en je weet als je moeder hem wegbrengt dat dit veel makkelijker gaat, dan kan je hier veel ‘negatieve emoties’ mee voorkomen.
5. Verzet. Misschien lijkt het nu dat we als ouders geen gezag meer mogen laten zien. Dit is niet de inhoud van deze methode. Het gaat om geweldloos verzet. Het is heel belangrijk om juist duidelijk aan je kind te laten merken welk gedrag voor jou acceptabel is en welk gedrag niet. Juist als dit aan de orde is mogen we van ons kind verwachten dat zij een oplossing zoekt om er voor te zorgen dat dit gedrag niet meer voorkomt. Dan leg je de verantwoordelijkheid van zijn gedrag bij hem neer en vraag je van hem een duidelijke inzet/verandering.

Drie mandjes
Hoe ga je concreet om als er iets gebeurd wat niet acceptabel is?

Vanuit deze methode wordt er gekeken naar een groen mandje, oranje mandje en een rood mandje.

In het groene mandje zit gedrag wat je misschien graag anders zou zien, maar wat niet gelijk acute actie vraagt. Het is meer een aandachtspunt voor de komende tijd.

In het oranje mandje zit gedrag wat wel aandacht vraagt. Zoals bijvoorbeeld te laat thuis komen, geen groente willen eten, weigeren tanden te willen poetsen, niet je kamer op willen ruimen, etc. Confronteer je kind hiermee en laat ze zelf nadenken over een passende oplossing voor dit ongewenste gedrag.

In het rode mandje zit gedrag wat echt op korte termijn moet veranderen, omdat dit absoluut onaanvaardbaar is. Denk bijvoorbeeld aan slaan, schoppen, psychisch mishandelen van anderen. Pesten, vernederen en kleineren. Ook hierbij is het belangrijk om vanuit een goede relatie met je kind het gesprek aan te gaan. Laat hem zelf nadenken over zijn gedrag en hoe hier positieve verandering in kan komen.

Bijbels gezag
Gezag kan volgens Haim Omer niet afgedwongen worden, en vindt zijn basis in een goede relatie met je kind en in positieve steun van de omgeving. Als christen kun je je dan meteen afvragen: is dat wel Bijbels? Geeft de Heere in het vijfde gebod niet Zelf het gezag aan ouders? Toch sluit deze opvoedmethode juist daarbij heel goed aan. Als opvoeder geef je het kind de boodschap: ‘Ik ben en blijf je ouder. Ik geef niet toe en ik geef je niet op.’ Dat weerspiegelt de houding van de Heere ten opzichte van Zijn kinderen. Zo is Hij!

Paulus herhaalt in Efeze 6 het vijfde gebod en voegt daar ook een opdracht voor ouders bij:

Gij kinderen, zijt uw ouders gehoorzaam in den Heere; want dat is recht. Eert uw vader en moeder (hetwelk het eerste gebod is met een belofte) opdat het u welga, en dat gij lang leeft op de aarde. En gij vaders, verwekt uw kinderen niet tot toorn, maar voedt hen op in de lering en vermaning des Heeren (Efeze 6:1-4).

Haim Omer omschrijft ‘nieuwe autoriteit’ (die misschien dus niet zo nieuw is) als kracht in plaats van als macht. Macht komt eerder van buitenaf: ‘Je moet me gehoorzamen omdat ik je ouder ben.’ Kracht komt vanuit de relatie: ‘Ik ben bezorgd en verantwoordelijk voor jou. Het is mijn plicht om grenzen aan te geven, maar ik blijf onvoorwaardelijk van jou houden.’

Helaas ging het een paar dagen hier bij ons in huis toch weer mis. Een van mijn kinderen wilde echt niet luisteren. Ik zei té boos: ‘En nu is het klaar.’ Hij hield mij even later een spiegel voor: ‘Mam, u was toch pas naar die ene avond geweest?’ ‘Ja,’ en toen volgde er een diepe zucht. Ik sla een arm om m’n kind heen: ‘Helaas schiet ik als moeder ook tekort. Sorry hiervoor. Maar zullen we allebei opnieuw ons best doen. Ik om niet boos te worden en jij om gelijk te luisteren.’ Hij knikte. En toen was het weer helemaal goed. De basis is een goede relatie.

Dit blogartikel werd geschreven door Abigaïl.