De rol van de ouders bij de catechese

Lange tijd was de catechese het eenzame avontuur van de predikant. En nog altijd is dat in een aantal gemeenten het geval. Met enige regelmaat spreek ik collega’s die het gevoel hebben er alleen voor te staan. Het geven van catechisatie wordt in zulke situaties beschouwd als een strikt ambtelijke taak en wie kan dat beter doen dan de dominee? Hij heeft er voor geleerd en wordt geacht de nodige kennis en vaardigheden in huis te hebben. De kerkenraad vertrouwt hem het onderwijs aan de jongeren graag toe. Het punt catechese komt slechts zelden op de agenda en het is al mooi wanneer er af en toe een ambtsdrager informeert hoe het gaat. Ook de ouders staan op afstand en tonen weinig betrokkenheid.

Intussen betekent deze gang van zaken voor de predikant niet zelden een slijtage-slag. Wie wekelijks leiding moet geven aan vijf of nog meer groepen merkt dat op den duur naar lichaam en geest. Er ontstaat een zekere vermoeidheid en soms ook wel een onmiskenbare moedeloosheid. Menig predikant die met emeritaat gaat, wil nog wel graag ergens wat pastoraal werk doen, maar voor de catechese is men in de regel niet meer te porren. Dat is jammer, en wat mij betreft ook onnodig. Het geven van catechisatie is niet altijd even makkelijk, maar het is tegelijk één van de mooiste en belangrijkste aspecten van het predikantswerk. De kerkvader Augustinus pleitte ervoor dat deze opdracht met hilaritas, blijmoedigheid, zou worden uitgevoerd. In onze tijd is het dan wel nodig dat niet alleen naar de predikant gekeken wordt, maar dat ook de kerkenraad en de ouders hun aandeel voor hun rekening nemen.

Basisfunctie van de gemeente
Gelukkig dringt dit besef in steeds meer gemeente door. Langzaam maar zeker groeit het inzicht dat het geloofsonderricht een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Men spreekt in dit verband wel over de catechese als basisfunctie van de gemeente. Welke rol kunnen de ouders daarbij spelen? Ik stip een aantal dingen aan en geef terloops enkele suggesties.

Meeleven
Het minste wat van ouders mag worden verwacht, is dat de catechese hun warme belangstelling heeft. In veel gezinnen zal na afloop van de catechisatie wel gevraagd worden hoe het was, maar of dat echt een gesprek met de kinderen oplevert, is de vraag. Zoiets kan een sleur, een dode gewoonte worden. Laten ouders ook proberen om door te vragen over het thema dat aan de orde was en te peilen hoe hun kind daar zelf in staat. Het kan helpen het boekje er eens bij te nemen en te kijken naar de aantekeningen die zoon of dochter daarin gemaakt hebben. Boekjes die alleen tekeningen van vliegtuigen of poppetjes te zien geven, spreken ook zo hun eigen taal ten aanzien van motivatie en participatie van de jongeren.

Om het meeleven van de ouders te bevorderen is het nodig dat er van tijd tot tijd de nodige informatie over de catechese wordt verstrekt. Het kerkblad kan in dit opzicht goede diensten bewijzen. Laten de catecheten zo nu en dan verslag doen van waar men mee bezig is en wat de ervaringen zijn. En waarom niet eens een catechisant vragen om via het kerkblad iets te vertellen over zijn of haar bevindingen. Door een goede communicatie wordt het meeleven van de ouders gevoed en gestimuleerd. Ik heb de indruk dat er op dit punt nog wel wat te winnen valt in een aantal gemeenten.

Een andere manier om ouders op de hoogte te houden van het wel en wee op de catechisatie is het organiseren van ouderavonden. Wanneer alleen de ouders worden uitgenodigd, kan op zo’n avond een thema aan de orde worden gesteld, dat de geloofsopvoeding in gezin en kerk raakt. Tevens is er dan de gelegenheid mondeling verslag te doen over de catechese en kunnen de ouders hun vragen of opmerkingen kwijt.Het is ook mogelijk een avond voor catechisanten en ouders samen te organiseren. Zelf heb ik heel positieve ervaringen met deze vorm. Ik ga dan gewoon door met de stof waarmee ik bezig ben en probeer via geschikte werkvormen ouders en kinderen met elkaar in gesprek te brengen. Op deze manier proeven de ouders iets van wat de catechisanten elke week meemaken en dat leidt als vanzelf tot gesprekken over hoe ze het ervaren en hoe ze terugkijken op hun eigen catechisatieperiode.

Voorbede
Meeleven met de catechisatie zal ook tot uitdrukking komen in het gebed van de ouders. Betere dienst kunnen we de predikant en eventuele andere catecheten niet bewijzen dan door voor hen te bidden. Laten kinderen daar ook getuige van zijn! Dat veronderstelt wel dat ouders hardop voorgaan in het gebed en dat is voor veel ouders nog steeds een moeilijk punt. Toch pleit ik ervoor dat ouders proberen hun schroom te overwinnen. Ook in de catechese weten we ons diep afhankelijk van de Heilige Geest. Catecheten beschikken niet over de sleutel die past op het hart van onze kinderen. Dat is het werk van de Geest die harten kan openen en vernieuwen. Daarom is het gebed voor de catechese zo dringend noodzakelijk. In onze huisgodsdienst mag de voorbede voor het kerkelijke onderricht niet ontbreken.

Meehelpen
Ouders kunnen ook daadwerkelijk meehelpen met de catechese. Dat begint als het goed is thuis in wat ze zelf aan hun kinderen meegeven. De ouders zijn immers als eersten geroepen om Gods heilzame woorden en daden door te geven aan hun kinderen (Deut. 6:7 Ps. 78: 1-9). In het gezin moet de basis worden gelegd, waarop het kerkelijke onderwijs kan aansluiten. Als dit fundament wordt gemist, werkt dat door in de catechese. Het is buitengewoon moeilijk om die achterstand later in te lopen.

Daarnaast kunnen ouders meehelpen in de catechese zelf. Het is door en door bijbels om naast de ambtsdragers ook begaafde gemeenteleden daarvoor in te schakelen, bijvoorbeeld in de mentor-catechese of duo-catechese. Niet iedereen heeft de gave om bij het eigenlijke onderwijs betrokken te zijn. Gelukkig worden er tegenwoordig cursussen gegeven die daarbij helpen kunnen. Laten kerkenraden gemeenteleden die verlangen om te helpen in de catechese, stimuleren om daarheen te gaan en eventueel een deel van de kosten voor hen betalen. Daarnaast zijn er allerlei hand- en spandiensten te verrichten. De catechese heeft behoefte aan gemeenteleden die een ouderavond of een ontspannende activiteit kunnen organiseren, die goed zijn in het bedienen van een beamer of in het maken van Power Point Presentaties enz. Er is van alles te doen en het motiveert jongeren als ze merken dat zoveel gemeenteleden zich inspannen om de kwaliteit en de aantrekkelijkheid van de catechese te bevorderen.

Op deze wijze behoeft de catechese niet langer het eenzame avontuur van de predikant te zijn, maar wordt het echt een basisfunctie van de gemeente. Onder Gods zegen zullen alle betrokkenen dan (weer) met hilaritas, met blijmoedigheid bezig mogen zijn in dit prachtige stukje gemeentewerk.

Dr. M. van Campen

Blog foto: RD