Gebruik diepe vragen van hooggevoelig kind als aanmoediging tot geloof

Voor ouders van hoogsensitieve kinderen brengt de geloofsopvoeding specifieke uitdagingen met zich mee. Dat blijkt uit de lezersvragen die Geloofwaardig Opvoeden ontving naar aanleiding van het artikel ‘Hoogsensitief kind stelt al snel diepe vragen over God en geloof'. Dit zijn zeven aanvullende vragen voor Marieke Middel, auteur van het boek ‘Schitterend sensitief’.

Hoe kun je de hoogsensitiviteit van je kind het beste bespreken met de leerkracht?
“Deze vraag wordt mij regelmatig gesteld. Op sommige scholen is al veel bekend over hoogsensitiviteit, op andere nog niet. Als je met een leerkracht in gesprek gaat, is het allereerst belangrijk om een moment te kiezen waarop er rust is voor zo’n gesprek. Net voordat de schooldag begint, is te hectisch. Het beste is om een aparte afspraak te maken. Vraag eventueel of de Intern Begeleider (IB-er) aan kan schuiven: die is verantwoordelijk voor de zorg op school.
Vertel op een rustige manier wat jij zelf bij je kind observeert en welke gedachten en vragen je daarbij hebt. Je kan dan vragen of dit herkenbaar is voor de leerkracht. Vertel je verhaal met ik-boodschappen, deel je zorgen zonder te beschuldigen en toon ook begrip voor de leerkracht die heel veel verschillende kinderen in de klas heeft. De ene leerkracht zal meer kennis van en begrip voor hoogsensitiviteit hebben dan de ander. Onbekend maakt soms onbemind. Maar binnen passend onderwijs is het de bedoeling dat tegemoet wordt gekomen aan de onderwijsbehoeften van alle kinderen.”

Wat kan een leerkracht doen voor een hooggevoelig kind in de klas?
“Ik vond een aantal tips die ik graag met je deel.

• Houd rekening met de plek die je zo’n kind geeft in de klas. Hooggevoelige kinderen nemen gemakkelijk energie over van anderen en worden daar moe van. Kies dus niet voor een plek middenin de klas.
• Schermen in de klas zijn handig om een kind af te schermen van visuele prikkels. Bijvoorbeeld bij het maken van een toets.
• Veel hooggevoelige kinderen hebben last van geluid. Gebruik een koptelefoon met muziek of white noise om geluid te dempen.
• Een rustig beeld in de klas is belangrijk. Denk aan: dichte kasten en niet teveel aan de muren.
• Zorg voor een rustige plek waar een kind zich, indien nodig, kan terugtrekken.
• Pauzes zijn géén rustmomenten voor hooggevoelige kinderen. Op het plein is het druk en tijdens eetpauzes is het vaak niet stil. Hoogsensitieve kinderen kunnen behoefte hebben aan rustmomenten naast pauzemomenten. Tijdens zo’n rustmoment kan het een ontprikkelende activiteit doen. Denk aan muziek luisteren, lezen, kleien of met kinetisch zand spelen.
• Wees alert op faalangst. Ga met een kind in gesprek als je denkt dat het tijdens (toets)-situaties niet kan laten zien wat het werkelijk in zich heeft.
• Relatie en verbinding is ontzettend belangrijk voor deze kinderen: zoek die verbinding telkens weer!”

Hoe ga je om met diepe vragen rondom het sterven van niet-gelovige mensen? Heb je tips voor rouwverwerking hiervan bij hoogsensitieve kinderen?
“Het is belangrijk dat je kind hierover vragen kan stellen. Dat het daarvoor de veiligheid ervaart bij jou.

De vraag zelf is natuurlijk lastig. Er zijn legio diepe vragen waar wij geen (sluitend) antwoord op kunnen geven. Maar het is ook niet aan ons om te zeggen waar de overledene is. Benadruk naar het kind dat God goed, recht en barmhartig is. In Hem is geen onrecht, Hij doet wat goed is. Focus vooral op: “Wij mogen nog leven, de Heere God is goed en wil niets liever dan dat wij Hem volgen. En als we geloven in de Heere Jezus hoeven wij niet bang te zijn voor de dood.” Gebruik de diepe vragen van je kind als een aanmoediging om te geloven in de Heere Jezus.

De rouw kan -zeker ook bij hoogsensitieve mensen- heel diep gaan. Het kan voor een kind fijn zijn om bewust aandacht te geven aan dit proces. Dat zal in eerst instantie waarschijnlijk veel emoties opleveren, maar kan wel helend werken. Maak bijvoorbeeld samen een herinneringsdoosje van de overleden persoon. Stop er een mooie foto in om de persoon mee te herinneren, laat het kind tekenen of schrijven over de overleden persoon, schrijf herinneringen op, zoek samen een bemoedigende Bijbeltekst en schrijf die erbij op.”

Leidt alle aandacht voor hoogsensitiviteit ertoe dat ouders hun kind ten onrechte hoogsensitief noemen? Het wordt soms gebruikt als een excuus voor bepaald gedrag (bijvoorbeeld een driftbui na schooltijd) terwijl een niet-hoogsensitief kind dat ook kan hebben. Hoe kan je als ouder weten of het echt zo is?
“Ik denk eerlijk gezegd dat het niet zozeer gaat om de vraag of iemand hoogsensitief ‘is’ of niet. Volgens mij gaat het er vooral om dat kinderen vanuit de opvoeders in hun omgeving de steun ontvangen die zij nodig hebben. Een driftbui is een signaal dat ergens bij een kind de stress zo hoog is opgelopen dat die er alleen middels een explosie uit kan komen. Een driftbui indammen is net als een bal onder water drukken: de emoties komen er toch wel uit, als dat niet meer via driftbuien is, dan misschien via hoofdpijn of buikpijn.
Ik denk dat het heel belangrijk is om te onderzoeken waarom een kind een driftbui krijgt, waarom het emmertje vol zit, en wat het kind nodig heeft om minder stress te ervaren. Bij een hoogsensitief kind kan een driftbui inderdaad door overprikkeling komen, bij een hoogbegaafd kind misschien door onderprikkeling, bij een kind met autisme misschien door een wisselende structuur. Het gaat er wat mij betreft niet om wat het ‘label’ van een kind is, maar om te achterhalen waardoor gedrag ontstaat en vooral wat het kind nodig heeft om de stress niet zo hoog op te laten lopen. Om even verder te gaan met het voorbeeld: een hoogsensitief kind zal wellicht minder prikkels en meer ontspanning nodig hebben; het hoogbegaafde kind meer cognitieve uitdaging; het kind met autisme meer duidelijkheid in de structuur. Minder labelen, meer puzzelen, wat mij betreft.”

Het is voor veel ouders herkenbaar dat kinderen op jonge leeftijd al diepgaande vragen stellen over leven en dood, over God en over lijden. Als een kind bang is om te sterven en daardoor uren wakker ligt ‘s avonds, wat kun je dan als ouder doen?
“In mijn boek Schitterend Sensitief besteed ik een apart deel aan tips voor als je kind piekert, ook rondom het slapengaan. Zo kun je een dagboek gebruiken of een piekerkwartier inlassen. Maar eerlijk is eerlijk; er is geen pasklare methode waarmee je kind wel gaat slapen. Het is belangrijk om de doodsangst van je kind in gebed te brengen. Alleen de Hemelse Vader kan echte vrede geven.
Het lastige van een slaaprobleem is dat het vaak een vicieuze cirkel kan worden waarmee de focus op het niet-slapen het steeds moeilijker maakt om in slaap te vallen. De aandacht richten op fijne en goede dingen werkt.
Aan de ene kant hebben hoogsensitieve kinderen behoefte aan ruimte en begrip om hun diepe vragen te stellen, aan de andere kant hebben zo ook grenzen nodig om hierin niet helemaal te verzanden.”

Je schreef: “Vanwege de sterke zelfreflectie, die vaak gepaard gaat met een sterke innerlijke criticus, kan het zijn dat hoogsensitieve kinderen die kritische stem ook in het Godsbeeld laten terugkomen.” Er zijn ouders die dit herkennen. Het idee dat God overal is en alles ziet, is beangstigend voor het kind. “Zweeft Hij dan hier in mijn kamer?” Deze gedachte is enger wanneer het kind zijn eigen zonden ziet. Als een ouder hierover in gesprek gaat, kan het lijken alsof woorden niet overkomen en het Godsbeeld negatief blijft. Wat is je advies voor deze ouders?
“Ik denk dat het ook goed is om bij het bespreken van geloofsvragen naast de hoogsensitiviteit ook ‘gewoon’ rekening te houden met de ontwikkelingsfase van het kind, waardoor het informatie soms anders interpreteert dan je zou verwachten. Werkelijkheid en fantasie lopen bij kleuters bijvoorbeeld nog sterk door elkaar. Daardoor kan het kind datgene wat over God geleerd is en de eigen fantasie met elkaar verweven. Dat kan leiden tot een beangstigende werkelijkheid, zoals het zweven door de kamer. Het is goed om hier de Bijbelse waarheid tegenover te zetten. Maar maak dit ook niet te ‘zwaar’ en plaats dit in ontwikkelingsperspectief.”

In het boek ‘Schitterend sensitief’ schrijf je kort ook over de combinatie van hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid. Hoe kun je als ouder weten of er sprake is van deze combinatie? En zijn er christelijke organisaties of coaches waar een ouder terecht kan met deze vraag?
“Er is sprake van veel overlap tussen kenmerken van hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid. Hoogbegaafdheid kan alleen worden vastgesteld door een orthopedagoog of psycholoog die bevoegd is om intelligentieonderzoek te doen.
Helaas ken ik geen christelijke organisaties of coaches die zich richten op hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid. Ik vind dat een gemis. Voor begeleiding bij hoogsensitiviteit verwijs ik graag door Naomi Stroink en voor hoogbegaafdheid naar Praktijk Extralent.”

Aanvulling Geloofwaardig opvoeden: Via de website www.ikzoekchristelijkehulp.nl zijn christelijke zorgaanbieders te vinden. Van Brouwer Psychologen weten wij dat zij hulp bieden bij hoogsensitiviteit en/of hoogbegaafdheid.