‘Succesvolle hoogbegaafden zijn schaars’

Voor ouders is hoogbegaafdheid meestal eerder een reden tot zorg dan tot vreugde, want deze kinderen opvoeden is niet eenvoudig. Ze hebben veelal een negatief zelfbeeld en voelen zich onbegrepen. De succesvolle hoogbegaafde is schaars."

Het echtpaar Bongiovanni houdt zich al zo’n vijftien jaar intensief met het thema hoog- begaafdheid bezig. Sinds enkele jaren begeleiden zij vanuit adviesbureau AntrAciet kinderen, ouders en leer- krachten met vragen en problemen rond hoogbegaafdheid. „Als je de groep met een IQ hoger dan 130 bekijkt, dan blijkt dat slechts een kwart ervan zelfstandig een gezonde ontwikkeling doormaakt. De meerderheid heeft hierbij hulp nodig.”

De eerste levensjaren van hoogbegaafde kinderen verlopen meestal zonder al te veel problemen, signaleert drs. A. Bongiovanni. „Thuis kunnen ze zich in hun eigen tempo ontwikkelen. Op school wordt dat anders. Het kind gaat dan zien wat normaal is en wat niet. Hij concludeert al snel dat hij niet normaal is, omdat hij afwijkt van de andere kinderen. Dit kan ertoe leiden dat zo’n kind al heel jong depressieve periodes kent. Het kind uit dit thuis vaak door agressie of woedebuien. Tegen die ouders zeg ik altijd: Het is een goed teken als de frustraties thuis eruit komen. Blijkbaar voelt hij zich daar veilig.”

Vage klachten
Bij alle problemen waar ouders tegenaan lopen, pleit Bongiovanni vooral voor eerlijkheid tegenover het kind. „Als uit een test blijkt dat een kind hoogbegaafd is, reageren ouders nog wel eens in de trant van: daar doen wij niet aan. Ouders zijn bang dat een kind arrogant wordt als hij weet hoe hoog zijn IQ is. Maar daar hoef je bij iemand met een negatief zelfbeeld zeker niet bang voor te zijn. Leg hem maar uit hoe het komt dat hij zich anders voelt dan de anderen.” Bij veel bijeenkomsten over hoogbegaafdheid hoorde de pedagoog de gelijkenis van de talenten lezen. Als hij zelf een bijbelgedeelte als opening mocht kiezen, zou hij een Psalm kiezen. „Het opvoeden van deze kinderen vraagt veel wijsheid en kracht. Daar mogen we de Heere om vragen. Ook voor de kinderen, want een groot verstand is niet hetzelfde als grote wijsheid.”

Wijsheid hebben ouders ook nodig in het gesprek met school, omdat ze vaak met vage klachten komen, stelt Bongiovanni. „De ouders voelen zich vaak zeurouders, maar ik wil ze zeggen dat ze dat niet zijn. Ze komen op voor het welzijn van hun kind en weten ook meer van hem dan de leerkracht. Het lastige is dat scholen de problemen vaak didactisch proberen op te lossen: met extra werk. Voor een bepaalde groep kan dit inderdaad een oplossing zijn, maar door alleen extra werk komt een hoogbegaafde niet beter in zijn vel te zitten. Daarom: houd vooral het welzijn van het kind op het oog. Heeft hij een laag zelfbeeld ontwikkeld, ga daar dan mee aan de slag. Probeer het kind te begrijpen. Met open vragen kom je vaak al een heel eind.”

Asynchrone ontwikkeling
Voor leerkrachten is het herkennen van hoogbegaafdheid vaak moeilijk. „Als je in een klas rondkijkt, zou je in eerste instantie denken dat de zelfstandige, taakgerichte leerlingen met goede resultaten hoogbegaafd zijn. Dit zijn echter vaak de meerbegaafde leerlingen, met een IQ van 115 tot 120. Goede leerlingen, die met gemak het VWO aankunnen. Hoewel er echt wel goed functionerende hoogbegaafde leerlingen zijn, is er een grote groep die zorgen geeft: een jongen die niet vooruit te branden is of een meisje dat de sfeer in de groep verziekt of juist door faalangst geregeerd wordt. Wat veel opvoeders niet weten, is dat een hoogbegaafd kind dat intellectueel een aantal jaren voorloopt vaak even veel jaren achterloopt op emotioneel gebied. Deze asynchrone ontwikkeling is kenmerkend voor de meeste hoogbegaafden. Een kind van elf denkt bijvoorbeeld als een kind van dertien, maar gedraagt zich als een negenjarige. Deze kinderen hebben begrip en begeleiding nodig om zich evenwichtig te kunnen ontwikkelen.”

Tekst: Margreet van den Berg-van Brenk