Hoogbegaafd geloven - stilte in de kerk

"Recent schreef ik over uitzonderlijk hoogbegaafdheid. Veel ‘gewone’ hoogbegaafden, en vrijwel alle uitzonderlijk hoogbegaafden, zijn (zeer) introvert. Ze hebben zo’n enorm rijke innerlijke belevingswereld, dat dit al meer dan voldoende is; hier kunnen ze zoveel inspiratie uit halen, dat ze stimulans in het contact met anderen veel minder nodig hebben dan veel andere mensen. Niet onnodig, maar wel veel minder.

In de kerk
In een kerkelijke gemeenschap komt een groep mensen samen. Er vormt zich een gemeenschap met bepaalde overtuigingen (cognitief) en gedragingen (normatief); er is behoefte aan verbinding (affectief). Recent las ik iets in de trant van het volgende: ‘Veel hb-ers voelen zich geen minderheid in de kerk, ze voelen zich buitenstaander.’ Een pijnlijke constatering.

Een opmerking die onze speltherapeut onlangs maakte, raakte mij in dit verband. Ze gaf aan dat (in de begeleiding van één van onze kinderen) verbaliseren ons kind uit zijn innerlijke flow haalde. Wanneer ons kind bij haar speelde, en ze teveel nadruk legde op sturend taalgebruik, zag ze direct dat ons kind zich ging aanpassen aan wat er verwacht werd – en zijn eigen spel stopte.

Het zette mij meteen aan het denken over (u)hb-ers in de kerk. (U)hb-ers zijn naast hoogintelligent en hoogsensitief ook vaak hoog-religieus. Wat heeft een (u)hb-er een rijke innerlijke religieuze beleving; wat kan er een intense spirituele leefwereld zijn. De opmerking van de speltherapeut zette mij aan het denken over (u)hb-ers in de kerk. Het stelde mij de vraag: hoe vaak halen wij hb-ers in de kerk uit hun ‘geestelijke flow’, doordat we zoveel ‘verbaliseren’, sturen, verwachten?

Hb-ers zijn hoogsensitief – ze pikken hun omgevingssignalen zeer sterk op. Ze weten dan vaak ook vlekkeloos wat er van hen verwacht wordt aan geloofsovertuigingen (cognitief) en manier van leven (normatief). Maar dit doet totaal geen recht aan ‘de innerlijke flow’ als het gaat om de geestelijke belevingswereld van (u)hb-ers. Bij teveel sturend taalgebruik doet de hb-er misschien van buiten nog wel mee, maar ben je hem van binnen kwijt – hij is ‘uit zijn flow’. En meer nog: de kerk als geheel raakt de unieke geestelijke ontdekkingen die hij van binnen doet kwijt – terwijl dit juist een gave aan de gemeenschap kan zijn.

Verbinding
Net als ieder ander, hebben hb-ers behoefte om verbinding te ervaren met anderen. Net als iedereen die bij een kerk hoort, ervaren hb-ers graag een gevoel van verbondenheid met deze geloofsgemeenschap. Maar je kunt pas verbinding ervaren, wanneer je jezelf kunt zijn – anders raakt het je wezen nog steeds niet en ‘ben je er niet’. Ik vind het een heel serieuze vraag hoe (u)hb-ers verbinding kunnen blijven ervaren met de kerk, zodat ze zich onderdeel weten van de geloofsgemeenschap, en geen buitenstaander. Een manier van verbinding waarbij hb-ers dus níét ‘uit hun flow’ gehaald worden, maar waarin ze juist opgenomen worden mét hun intense innerlijke leefwereld.

Opnieuw als het om dit thema gaat (volgens mij schrijf ik dat bij elke blog rond hoogbegaafd geloven) heb ik geen antwoorden. Ik zoek ernaar, verlang daarnaar. En met de opmerking van de speltherapeut in mijn achterhoofd, en de herkenning van het introvert-(u)hb-zijn, besefte ik mij dat de behoefte om verbondenheid te ervaren niet minder is, maar zich wel anders uit. Haalt teveel verbaliseren een hb-er uit zijn (ook geestelijke) flow, dan is er één eenvoudig alternatief: stilte, en alle ruimte geven aan de innerlijk rijke beleefwereld.

Stilte
In stilte kan een (u)hb-er volledig opgaan in de flow van zijn innerlijk beleefwereld. Ook religieus. Want wat komen er een rijkdommen en inzichten voorbij in de gedachtengangen van een hb-er; wat kan er – ook religieus – een ‘flow’ zijn van ontdekkingen, verrassingen, gedachten en emoties in het contact met God. En wat kan een introverte (u)hb-er een gevoel van verbondenheid ervaren wanneer heel deze innerlijke belevingswereld er gewoon mag zijn, zonder daarin gestoord te worden. Volgens mij is ‘samen-stil-zijn’ één van de manieren waardoor (u)hb-ers een diepe, diepe connectie kunnen ervaren – met medemensen en met God.

Een lieve vriendin van mij, heeft dit door. Wat vind ik het heerlijk dat ze soms tijdens een wandelingetje zomaar zegt: ‘Joh, als je wilt praten, praten we; als je liever gewoon stil naast elkaar loopt, ook prima.’ Alleen al die erkenning, geeft een gevoel van verbondenheid: jij begrijpt en geeft ruimte. Zou het zo ook niet kunnen in de kerk? Dat we meer ruimte creëren voor stille verbondenheid?

Ik weet het – in een cultuur die hoofdzakelijk extravert georiënteerd is, is dit een ware uitdaging. Oók in de kerk, die niet zelden net zo extravert is in haar uitingen en groepscultuur. Voor veel (extraverte) mensen is langere tijd samen stil zijn, een haast onmogelijke opgave. Maar waarom verwachten we andersom wel dat (u)hb-ers zich continu aanpassen aan het ‘rumoer’, en hun innerlijke leefwereld ‘on hold’ zetten tot ze de kerk weer uit zijn? Mag je andersom niet net zo’n grote inspanning verwachten?

‘Maar je kunt toch thuis stil zijn, wanneer je alleen bent?’, is dan een reële vraag. Ja, natuurlijk kan dat. Maar wat een (u)hb-er dan blijft missen, is dat gevoel van verbondenheid. Dat gevoel erbij te horen. Dat gevoel onderdeel te zijn van een ‘kudde’ (wat een Bijbels beeld!). En geestelijke verbondenheid ervaren is volgens mij onmisbaar voor iedereen die betrokken wil zijn bij een religieuze gemeenschap. Hoe zich dat uit, en op welke manier die verbondenheid kan worden ervaren, dát is verschillend. Samen-stil-zijn: voor de één een bedreiging, voor de ander een thuiskomen. Wat verlang ik ernaar dat we ons als kerk uitstrekken om ook hierin diversiteit te zoeken én te creëren.