Hier praat je liever niet over

Er is iets met die oom... Je zoon kent ‘m nauwelijks. Dat heeft te maken met een misbruikzaak van vroeger. Je weet dat je het niet altijd stil kunt blijven houden, want straks hoort 'ie het van een ander. Wanneer doorbreek je dat stilzwijgen? En hoe pak je zo’n gesprek met je tiener aan?

Het gezegde is er niets voor niets: ieder huisje heeft zijn kruisje. Het kan er aan de buitenkant nog zo mooi uitzien, in veel families komen wel dingen voor die liever verzwegen worden. Of het nu je eigen anorexia therapie is, een verslaving, de echtscheiding die je als kind meemaakte, een ruzie in de familie, een gevangenisstraf, makkelijke onderwerpen zijn het niet. Vaak gaat zo’n geheim gepaard met gevoelens van schaamte en schuld. Pijnlijke herinneringen of teleurstelling in anderen maken het moeilijk om erover te praten.

Delen
Hoe ingewikkeld een geheim ook is, je kunt het niet altijd stil blijven houden voor je kinderen. Op een gegeven moment komen ze erachter. En dan kunnen ze het maar beter van jou horen, dan van een buitenstaander. Je weet dat je het moet delen, maar je ziet er als een berg tegenop. Bedenk eerst waarom je dit geheim wilt delen. Is het omdat je bang bent dat een ander er misschien eerder mee komt en niet de juiste informatie geeft? Voelt het als opbiechten, omdat je spijt hebt van je eigen gedrag? Of wil je een waarschuwing meegeven, om te voorkomen dat je tiener hetzelfde overkomt?

Daarnaast is het goed om te bedenken wat het geheim met jou doet. Als het voorval lang geleden is gebeurd, is het wellicht een afgesloten periode. Wanneer het korter geleden is, kan het onderwerp beladen zijn. Daarmee hangt samen wie er eventueel nog meer bij het geheim betrokken zijn (geweest). In welke situatie je ook zit, je mag je geheimen in vertrouwen bij God neerleggen. Bid ook om raad over hoe je het beste in gesprek kunt gaan met je tiener.

Nu of later?
Een exact moment voor een gesprek met je tiener is moeilijk te geven. De ontwikkelingen in de tienerperiode maken dat tieners meer gelijkwaardig behandeld willen worden. Daardoor staan ze meer open voor gesprekken. Tieners kunnen steeds abstracter denken, ze zien logische verbanden en maken vergelijkingen. Ook ontwikkelen ze een innerlijk kompas voor goed en kwaad. Jonge kinderen maken vooral keuzes die gebaseerd zijn op regels en ‘hoe het hoort’. Als ze ouder worden leren ze situaties te bekijken vanuit meerdere kanten en leren ze nadenken over ethische principes. Ook verandert de manier waarop tieners naar hun ouders kijken. Die zijn opeens minder perfect dan ze altijd dachten. Gaandeweg ontdekken tieners dat het leven niet zo zwart wit is.

Wat het beste tijdstip is om in gesprek te gaan met jouw kind over een moeilijke kwestie is afhankelijke van diverse factoren: individuele ontwikkeling, karakter, interesses en de zwaarte van het onderwerp. Over het algemeen geldt dat je beter preventief over een onderwerp kunt praten, dan wanneer je tiener voluit aan het experimenteren is. Een geheim dat te maken heeft met seksualiteit, drank of drugs kun je goed aan een jonge tiener vertellen. Dat is een mooie aanleiding om je tiener over dit thema te laten nadenken.

Een familiegeheim kun je bespreken wanneer je merkt dat het inlevingsvermogen van je tiener zich ontwikkelt, meestal bij een oudere tiener. Doordat het inlevingsvermogen groeit, kan een tiener zich beter in het standpunt van een ander verplaatsen. Daardoor heeft hij meer zicht op de verschillende verhoudingen binnen de familie.

Soms krijg je een spontane aanleiding voor een goed gesprek: een opmerking van je tiener of een nieuwsbericht. Maar je tiener weet niet dat jij met dit geheim rondloopt. Dus jij bent als ouder aan zet om het gesprek te starten.

Het gesprek
Bedenk wat de kernboodschap is. Als je dat in één zin kunt formuleren, is het hoge woord eruit. Je kunt één-op-één praten met je tiener of met je partner erbij. Misschien kun je het ook met het hele gezin bespreken, afhankelijk van het onderwerp en de leeftijden van andere kinderen. Wanneer het lastig is om de goede woorden te vinden, kan het helpen om je verhaal als een brief voor te lezen. Je kunt ook een gelegenheid creëren tijdens een autorit of een wandeling. Dan hoef je elkaar niet aan te kijken en is het minder eng wanneer er stiltes vallen.

Op welk moment je het gesprek ook voert, het belangrijkste is je houding. Wees eerlijk en blijf jezelf. Dan voelt je tiener dat je serieus en echt bent. Openheid en kwetsbaarheid van jouw kant zorgt ook voor openheid en vertrouwen bij je tiener. Als hij eens ergens mee zit, durft hij ook bij jou aan te kloppen voor hulp.

Je tiener zal nadat je je verhaal gedaan hebt een eerste reactie geven, verbaasd of misschien vol ongeloof. Dat geeft je de gelegenheid om meer over de gebeurtenis te vertellen. Maak daarbij duidelijk onderscheid tussen de feiten en je gevoel. Tieners kunnen emotioneel reageren, hun gevoelens zijn in ontwikkeling. Omdat ze ook nog de neiging hebben heel zwart-wit te denken zijn ze ook snel met hun oordeel. Jij kent je tiener het beste, dus waarschijnlijk kun je wel een inschatting maken. Beeld je eens in wat je de ergste reactie zou vinden meestal valt het dan achteraf wel mee.

Het kan ook voorkomen dat je kind niet lijkt te reageren. Geen reactie is ook een reactie. Van binnen gebeurt er op dat moment een heleboel. Geef in ieder geval de ruimte voor vragen na je verhaal. Zorg aan het einde van het gesprek zelf voor een afronding. Iets in de trant van: ‘Dit was mijn verhaal, ik ben blij dat ik het je heb verteld’. Dat geeft een duidelijke kop en staart aan je verhaal. Het is goed om te noemen met wie je tiener dit verhaal kan delen. Tieners bespreken hun eigen geheimen met hun vrienden, als uitlaatklep en om hun mening te horen. Mag hij er met een vriend of klasgenoten over praten? Misschien kan hij een deel van het verhaal bespreken, zonder details en namen te noemen.

Meer lezen over iemand met geheimen? Pak de geschiedenis van Jozef erbij (Genesis 39). Hij wordt in het geheim verkocht en vals beschuldigd. Let eens op de reacties van Jozef, zijn broers en zijn vader als Jozef zijn identiteit bekend maakt (Genesis 45). Ondanks alles blijft hij vertrouwen en gebruikt God hem in Zijn plan.

Tekst: Gemma Norg – van der Giessen