Jong geleerd is oud gedaan

Dat kinderen en jongeren vaak niet goed weten hoe ze op een respectvolle manier met elkaar om moeten gaan wordt de afgelopen maanden via de media weer eens pijnlijk duidelijk. Meerdere keren lazen we over zelfmoorden naar aanleiding van pestgedrag. Bij menig ouder doen dergelijke berichten de maag ineen krimpen. Als vanzelf komt de vraag omhoog: ‘Welke rol moeten wij als ouders spelen in het leven van onze kinderen als het gaat om het aangaan en onderhouden van relaties?’

Als ouders leren we onze kinderen veel. Heel veel. Dat begint al jong. We leren hen praten, lopen, fietsen, met mes en vork eten, ‘dank je wel’ zeggen en ga zo maar door. Sommige dingen gaan (bijna) vanzelf, zoals lopen. Andere zaken hebben meer tijd en coaching nodig. Eén van deze dingen is het omgaan met relaties. Dat dit niet vanzelf gaat, ondervonden mijn vrouw en ik onlangs aan den lijve.

Ruzie
Na het middagspelen kwam onze oudste dochter (12) boos thuis. Het was allemaal niet zo lekker gelopen die middag. Nu gebeurt dat wel vaker. Meestal mondt dit uit in een chagrijnige bui en die drijft dan vaak vanzelf weer over. Maar deze keer was het anders. Tegen de avond kwam het hoge woord eruit: er was ruzie geweest met haar vriendin en ‘dit komt echt niet zomaar goed.’. Die opmerking leek de dagen erna bewaarheid te worden. Het gevolg daarvan was een humeurig kind dat niet lekker in haar vel zat. Eerlijk gezegd neigde ik ernaar om de situatie maar te laten rusten onder het mom van ‘een tiener zit toch niet te wachten op de bemoeienis van haar ouders?!’. Maar zou dat de juiste reactie zijn?

Het ontwikkelen van vriendschappen
Laten we eens wat theorie op deze situatie loslaten. In de ontwikkelingspsychologie is heel wat afgeschreven over de psychosociale ontwikkeling van onze kinderen. Het is algemeen erkend dat vriendschappen naar mate onze kinderen ouder worden, steeds belangrijker worden. Vaak wordt hier aan toegevoegd dat ouders een stapje terug moeten doen in de relatie met hun kinderen. De jonge adolescent gaat op ontdekkingstocht op zoek naar autonomie (zelfstandigheid/onafhankelijkheid) en is bezig met de vorming van zijn of haar identiteit. Wij ontdekken wie we zijn in relatie tot de ander, of anders: de ander leert ons ontdekken wie we zijn. De vriendengroep waar een jongere deel van uitmaakt, speelt hier in een belangrijke rol. ‘In de (pre-) adolescentie ontstaat de behoefte aan tederheid, gezelschap en acceptatie’, aldus Psychologie van de adolescentie (2010). Als kinderen ouder worden krijgen ze steeds meer vaardigheden om kwalitatief goede vriendschappen te ontwikkelen. Ze kunnen zich steeds beter inleven in wat de ander bezighoudt. Vriendschap is een belangrijke leerplaats waar tal van vaardigen worden geoefend en verdiept. Ook het omgaan met conflicten is een belangrijke vaardigheid die onze kinderen in relatie tot leeftijdsgenoten vergroten en verdiepen.

Goed voorbeeld doet goed volgen
De theorie lijkt mijn eerdere opvatting te onderstrepen: mijn (jonge) tiener is zich aan het los maken en zit niet te wachten op de bemoeienis van paps of mams. En toch heb ik me bemoeid met deze situatie. Mijns inziens zaten wij met onze dochter namelijk in een situatie van sociaal of observerend leren. Observerend leren gebeurt de hele dag. Onze kinderen kijken naar ons en checken wat de resultaten daarvan zijn in ons leven. Afhankelijk van de uitkomst en de relatie die kinderen hebben met het rolmodel – in dit geval dus de ouders – zal het gedrag (voor een deel) worden overgenomen. Goed voorbeeld doet goed volgen dus! Ouders blijven een belangrijk rolmodel ook al verandert hun relatie met het kind naarmate dit ouder en meer volwassen wordt. Dat wij als ouders niet het enige rolmodel zijn in de ontwikkeling van ons kind, is wel duidelijk. Klasgenoten, idolen en anderen leveren ook hun grote bijdrage. Toch mogen wij naast al deze andere rolmodellen een belangrijke positie behouden en voorgaan als onze kinderen er niet uitkomen. In de adolescentie van onze kinderen blijven wij als ouders een belangrijke rolmodel, ook al wordt dat door hen niet altijd direct gewaardeerd.

Ook in de Bijbel zien we dat rolmodellen erg belangrijk zijn. Veel Bijbelse koningen gingen het volk Israël voor in de zonden en het volk volgde. De Bijbel laat ons duidelijk zien dat hetgeen wij zaaien, ook geoogst zal worden. Veel kinderen van Bijbelse figuren werden door hun ouders verkeerd voorgeleefd en dat met alle gevolgen van dien. God laat telkens zien dat generaties van elkaar afhankelijk zijn. Dit bevestigt dat onze rol er toe doet en dat God in de lijn van de geslachten Zijn boodschap wil doorgeven.

Tijd voor een belletje...
Terug naar onze praktijksituatie. Na een belletje richting de ouders van de vriendin van onze dochter, bleken we het als ouders direct met elkaar eens te zijn: dit conflict moesten we maar eens uitpraten met elkaar. Hierin gingen wij als ouders voor en deelden vanuit ons eigen leven enkele voorbeelden rondom moeilijke momenten binnen relaties. Dit gaf openheid onder de meiden waarna er met elkaar gesproken werd. Uiteindelijk kon het conflict de wereld uit geholpen worden en de twee zijn nog steeds goede vriendinnen. Een leerzame situatie voor hen, maar tevens voor ons als ouders. Ook binnen het omgaan met relaties geldt blijkbaar: jong geleerd, is oud gedaan!