​'Eerst waren we stuk en toen heeft God ons weer gemaakt'

'God heeft de mensen gemaakt', vertelt een moeder aan haar peuter. Deze concludeert: 'Dus eerst waren we stuk en toen heeft God ons weer gemaakt.' Je leest het met een glimlach, maar tegelijk besef je hoe belangrijk praten over het geloof is. Vanuit dat besef schreef orthopedagoge Aline Hoogenboom samen met Marieke Post een praktisch en handzaam boek: Met je kind praten over het geloof.

Praten of doen
Waarom die nadruk op práten? In de Bijbel lees je toch vooral dat kinderen veel zien en meedoen?
Dat klopt. Denk aan de feesten in de tabernakel, of aan het wonen in een loofhutje. Toch is het praten onmisbaar. God openbaart zich immers in woorden. Bijvoorbeeld bij Mozes op de berg: Ik ben barmhartig en genadig. Met woorden geven we dus Gods openbaring door. We praten bij het bidden, bij het Bijbellezen en je neemt je kind mee naar de kerk. Uit onderzoek van 'Geloof in het Gezin' blijkt maar liefst 75% van de ouders in de CGK het lastig te vinden om met hun kind te spreken over het geloof. Ons boek is daarom bedoeld als een steuntje in de rug bij de opvoeding.

Hoe leer je je kind eigenlijk Bijbellezen?
Lees met elkaar aan tafel de hele Bijbel door en praat erover. En komen je kinderen met vragen, pak dan de Bijbel erbij om teksten bij dat onderwerp te vinden. Zo laat je zien dat je antwoord zoekt in Gods Woord. Breng je je kind naar bed, kies dan iets wat bij zijn ontwikkelingsfase past. Bijvoorbeeld een dagboekje voor zijn leeftijd of met een bepaald thema.

Het contrast met het gewone leven kan groot zijn. Hoe maak je die vertaalslag?
Wees alert op de momenten die zich aandienen. Pas riep mijn dochter achterop de fiets: 'Kijk eens naar de lucht, die is zo mooi!'. Daar kon ik op antwoorden: 'Dat heeft de Heere God zo gemaakt.'

Rekening houden met het kind
Al pratend ontdek je waar een kind mee bezig is. Daarin zie je het belang van taal, van communicatie: hoe openbaart God zich in Zijn Woord en hoe denkt het kind. Als je weet hoe je kind denkt, kun je beter bij hem aansluiten als je iets wilt uitleggen. Natuurlijk moet je rekening houden met de leeftijd van je kind, zijn ontwikkeling en karakter. Denk aan kleuters. Vertel je bij Kerst de complete lijn van schepping tot wederkomst, dan overzien ze dat niet. Op die leeftijd kun je ze beter meenemen in het verhaal van de wijzen uit het oosten.

En wat als oudere kinderen geen zin hebben om te praten?
Ik zou daar ontspannen mee omgaan, het werkt niet om geforceerd door te gaan. En misschien vindt hij het vertrouwder om met iemand anders te spreken. Daarom is het zo fijn om bij een gemeente te horen, waar ook anderen met je kind over God praten. Het is belangrijk dat het kind veiligheid en vertrouwen ervaart, dat geeft openheid voor een gesprek.

Niet alle ouders praten even gemakkelijk over hun geloof.
Het is inderdaad lastig als je dat niet van huis uit hebt meegekregen. Je kunt proberen het praten te oefenen in een Bijbelkring. En bedenk: hoe jonger het kind is als je begint, hoe beter. Voor een peuter is niets 'gek´. Je kunt bij het Bijbellezen aan tafel vertellen wat de gelezen tekst met jou doet. En het geeft de gelegenheid om je kind te vragen: wat betekent het dat ...? Je kunt ook een boekje met vragen gebruiken.

Hoe geef je diepgang aan zo'n gesprek?
Hoe ouder je kind, hoe meer betekenis hij in de tekst kan ontdekken en hoe meer hij die kan verwerken. Je kunt bijvoorbeeld vragen: in deze psalm heeft de dichter het op deze manier opgeschreven, zou jij dat ook zo zeggen?

Godsbeeld
Als het gaat over wie God is, wil ik geen keuzes maken in wát ik over God vertel, bijvoorbeeld door één eigenschap van God te benadrukken. God is een persoon met méér kanten en je wilt dat je kind Hem leert kennen zoals Hij is. Het belangrijkste is dat je kind van jongsaf leert dat God te vertrouwen is, dat je altijd naar Hem toe mag gaan. Wat voor beeld een kind zich van God vormt, wordt sterk bepaald door de ouders. Je vormt hun Godsbeeld met wie je zelf bént, meer dan met je spreken over God. Als kinderen hun ouders vertrouwen, is het voor hen makkelijker om ook God te leren vertrouwen. Kinderen die op hun hoede moeten zijn voor hun ouders, zullen dat veel moeilijker vinden. Zorg daarom dat je betrouwbaar bent, dan leert je kind dat God betrouwbaar is. En als jij vergeeft, maak je zichtbaar hoe God is.

Hoe hoog ligt de lat?
Fouten maken hoort erbij! Wij doen als volwassenen ook dingen fout. Een kind mag zien hoe we daarmee omgaan, wat schuld belijden en genade is, dat het lastig is om te leren om van genade te leven.

Scholen zijn veel kindgerichter dan de kerk
Een kind maakt tegenwoordig minder vaak mee dat het een half uur achtereen moet luisteren. Het verschilt per kind op welke leeftijd het in staat is om een hele dienst mee te maken. Mijn advies blijft: kijk naar je kind. Laat het eventueel iets doen tijdens de dienst, iets tekenen of schrijven over de preek. Ook is het mooi als de predikant voorbeelden en toepassingen gebruikt die voor kinderen herkenbaar zijn. Als je met een kind praat, is het altijd belangrijk om aan te sluiten bij zijn begrip. Maar er is in de geloofsopvoeding ook een stuk ‘inwijding’, je kind meenemen. Als je bidt, begrijpt een peuter dat ook nog niet, maar zo leert hij wel bidden.

Kerkelijke taal
Hoe ga je om met de psalmberijming van 1773 en de catechismusteksten? Die taal verschilt toch erg van de taal in ons dagelijks leven?
Ik vind de combinatie mooi: dat kinderen liedjes leren die ze rechtstreeks begrijpen, maar ook dat ze psalmen leren, zodat ze in de kerk mee kunnen zingen. Het is wel een uitdaging als de kerkelijke taal losstaat van het hier en nu. Het is dus belangrijk dat we onze kinderen helpen bij het vertalen, of dat we een vertaling lezen die ze kunnen begrijpen. Zo komen we toe aan vragen over de inhoud en blijven we niet hangen in 'begrijp je dit', 'begrijp je dat'. Het is jammer als al je tijd opgaat aan uitleg van wat er staat. Bij het leren van de catechismus moet je opletten dat jongeren echt begrijpen wat ze leren. Denk in hun aanspreektaal. Een puber vraagt zich vaak af: Wat heb je daaraan? Dat komt overeen met de catechismusvraag: Wat nut u … Het is mooi als je die link kunt leggen.

Hoe maak je jongeren weerbaar in de ingewikkeldheid van het leven?
Als je kind alleen weet ‘dat God altijd voor je zorgt’, kan hij vastlopen als het leven moeilijk is. Geef geen goedkope antwoorden. Ga in gesprek. Stimuleer het kind om op zoek te gaan naar een antwoord. En laat zien hoe je zelf met moeiten omgaat. Daar zitten elementen in van kruisdragen, van tegen jezelf ingaan, van wachten en geduld hebben.

Tekst: Ieke van Driel en Henriëtte Bal