Onze ijverige leerlingen!

Wat denkt u, verandert het leerlingengedrag de laatste jaren?’ Bij ‘leerlingen’ bedoel ik de middelbare scholieren. Misschien hebt u kinderen in verschillende leeftijden en kunt u een vergelijking maken tussen het leven van een leerling van twintig jaar geleden en van nu. Ik bespeur zelf een verandering. Leerlingen zijn ijveriger geworden.

Nu denkt u misschien dat ik bedoel dat er meer geleerd en gestudeerd wordt. Daarop wil ik niet wijzen, hoewel dat ook wel waar is. De schooldruk is in de afgelopen jaren eerder toegenomen dan afgenomen. Leraren maken kortere werkweken – en kunnen nog gestrest raken, maar dat heeft dan met andere factoren te maken. Leerlingen maken vaak lange schooldagen, soms langer dan vroeger. Ze hebben veel lessen en soms ook een lange reistijd naar en van school. De onderwijsvernieuwingen hebben de werkdruk voor leerlingen ook groter gemaakt. Werkstukken maken en zelfstandig werken is wel leuk, maar kosten meer tijd dan gewoon ouderwets het huiswerk maken dat een leraar heeft voorgekauwd. De schooldruk is toegenomen en toch denk ik daaraan niet als ik het over ijverige leerlingen heb. Als ze gewoon hun werk bijhouden is het allemaal best te doen. De toegenomen ijver heeft vooral te maken met de drukte die leerlingen hebben naast school.

Het is onvoorstelbaar wat de (iets oudere) leerlingen allemaal doen. Ze moeten naar school, ze sporten, ze zingen op een koor, ze gaan naar catechisatie. Ze houden veel vrienden bij. Ze zijn veel tijd kwijt met sociale media. Ze gaan uit. Ze winkelen in Amsterdam. Ze gaan iets drinken met vrienden in Arnhem. Ze verven een weeshuis in Roemenië op. Ze bouwen aan een ziekenhuis in Kenya (en klussen eerst zelf hun reiskosten bij elkaar!). Ze gaan diverse malen op vakantie, met ouders maar ook alleen met vrienden. Ze verdienen geld met hun bijbaantjes.

Vooral het werken voor geld heeft de laatste jaren een grote vlucht genomen. Vroeger konden scholieren de krant rond brengen en vakken vullen bij de supermarkt. Meisjes waren oppas. Dat doen ze allemaal nog. Inmiddels is echter de inbreng van jongeren in de horeca en in het winkelwezen fors toegenomen, op bijna alle dagen van de week, overdag en ‘s avonds. Winkeliers hebben graag goedkope werknemer (drie maal een jaarcontract en dan vliegen ze eruit voor weer jongere mensen!)

Waarom verdienen de jongelui zo graag geld? Heel vroeger moesten jongeren werken omdat er thuis niet genoeg geld was, soms niet eens om het schoolgeld te betalen. Dat is lang voorbij, hoewel in het voortgezet onderwijs studenten soms weer wel werken om hun studiekosten te betalen. Sommige leerlingen hebben het geld nodig – of denken het nodig te hebben – omdat ze dingen willen kopen die ze niet krijgen van hun ouders. Het is dus een hang naar luxe die hen tot de arbeid drijft. Denk aan de knaap vanzestien die superluxe media-apperatuur of een muziekinstallatie wil aanschaffen, terwijl hij niet al te veel zakgeld krijgt. Of denk aan het meisje dat zo graag mooie kleren en schoenen en laarzen aanschaft en een paar keer per maand met vriendinnen gaat shoppen. Denk aan de vele leerlingen die abonnementskosten voor hun smratphone moeten betalen. Weer anderen werken om de gulle jongen of het gulle meisje te kunnen uithangen bij het uitgaan. Dan wordt het geld dat vrijdags verdiend is, er ’s zaterdags doorgejaagd.

Toch is dit beeld eenzijdig. Heel wat jongeren werken terwijl ze het geld niet nodig hebben voor eigen luxe plannetjes. Ze hebben het inderdaad nodig voor hun diaconale reis naar Kenya. Of ze geven hun centjes maar heel bescheiden uit. Er zijn zelfs nog jongeren die sparen. Die werken dus alleen maar omdat ze werken leuk vinden. Ze voelen zich er volwassen door en zijn trots op hun financiële zelfredzaamheid. Dat volwassen gevoel wordt versterkt door het feit dat ze op school juist als kind behandeld worden, terwijl ze bij de baas serieuze verantwoordelijkheden krijgen. Ze hebben geen wilde plannen met hun geld, maar voelen zich onafhankelijk (van de ouders) als ze er toch iets voor willen kopen. Dat is moeilijk voor ouders, die die onafhankelijkheid niet serieus nemen en hun kinderen van zeventien voorschrijven hoe ze hun geld moeten uitgeven. (‘Ik wil niet dat je een horloge van driehonderd gulden koopt!’ ‘je schaft niet alweer een nieuwe mobiele telefoon aan!’) Die ouderzorg wordt meestal niet gewaardeerd, vooral niet als de kinderen kunnen aantonen dat ze voor het overige vrij sober leven en echt geen gekke dingen doen.

De ijver van onze moderne leerlingen heeft een keerzijde. Ook jongeren kunnen niet alles tegelijk. School kan bijzaak worden. ’s Maandags hangen ze vermoeid in de schoolbanken vanwege alle inspanningen in het weekend. Catechese heeft in een druk bestaan ook niet de prioriteit. Vanwege alle werk op vrijdag en zaterdag wordt de zondag een huiswerkdag. Een keer uitslapen per week is toch wel nodig. Dat moet dan ook maar op zondag. En de horeca heeft op zondag ook niet alleen ongedoopte bijverdieners rondlopen. Ik neem m’n petje af voor de vele ijverige leerlingen. Ik maak me soms wel zorgen over de keuzes die ze maken.