Media opvoeding

Een sterke stroom die ons leven overspoelt en verandert, waar we niet onderuit kunnen en waar we allemaal mee te maken hebben. Het beïnvloedt de manier waarop we communiceren, hoe we leren, hoe we werken, hoe we denken, hoe we met elkaar omgaan en informatie tot ons nemen. Dat merk je al in je eigen leven en helemaal in het opvoeden. De ontwikkelingen van games, apps en sociale media gaan zo vlug, het is niet te doen om overal van af te weten en alles bij te houden. Heb je net bedacht wat je wel of niet wilt, dan is er alweer een nieuwe versie uit of is er weer iets anders populair.

Al die ontwikkelingen brengen nieuwe mogelijkheden en kansen, maar ook zorgen en gevaren. Je komt voor allerlei vragen en dilemma’s te staan: Wat zijn op welke leeftijd de juiste grenzen? Hoe hou je een goede balans tussen beschermen en ermee leren omgaan? Hoe leer je je kind op een goede manier omgaan met sociale media? Hoe voorkom je dat je kind slachtoffer wordt van cyberpesten, loverboys of internetverslaving? Het is een tijd die nieuwe vaardigheden, nieuwe kennis en nieuwe handvatten vraagt. Niet alleen van onze kinderen en jongeren, maar ook van ons als opvoeders. Het mooie is, dat de Bijbel ook op dit terrein zinvolle, bruikbare handvatten en principes geeft die zeker de moeite van het ontdekken waard zijn.

JIJ BENT DE REISLEIDER!
Wij zijn de reisleiders van de volgende generatie. Wij moeten hen het leven leren. Internet en media vormen een onlosmakelijk onderdeel van het leven nu. Kinderen en jongeren blinken uit in het begrijpen en gebruiken van nieuwe technieken en applicaties. Razendsnel hebben ze door hoe apparaten werken en kunnen ze aanwijzingen en menuknoppen herkennen en toepassen. Een gevaar is dat we hun andere vaardigheden hierdoor overschatten en dat we denken dat ze zelf hun weg goed kunnen vinden. Dat is een grote misvatting.

Wij moeten ze de weg wijzen en het begeleiden op die weg tot ze volwassen zijn en zelfstandig hun route verder kunnen bepalen. Dat betekent dat je het terrein moet kennen: je moet weten wat ze tegen zullen komen. Dus vóórdat je er al midden in zit! Je kunt niet voortdurend op de hoogte zijn van alle games, apps en media, maar wél van degenen waar je kind mee in aanraking komt. Praat met ouders van iets oudere kinderen, volg de ontwikkelingen en verdiep je in die media waarvan de kans groot is dat jouw kind ermee in aanraking komt.

Het betekent ook dat je de route bepaalt. Waar wil je dat ze uitkomen? Wat wil je je kind leren? Wat vind je wel en niet goed? En waarom? Welke gevaren moet je ontwijken? Hoe doe je dat? Hiervoor moet je niet alleen het terrein kennen, maar ook je kind! Kinderen zijn heel verschillend in wat ze leuk vinden, waar ze nieuwsgierig naar zijn en waar ze vatbaar voor zijn. De route kan daarom per kind verschillen. Als je samen opvoedt, is het belangrijk dat jullie hierin op één lijn zitten. Overdenk en bespreek jullie standpunten vooraf zorg dat jullie niet tegen elkaar uitgespeeld worden.

Tenslotte heeft je kind een rugzak vol kennis en vaardighedennodig, om de route goed te kunnen lopen en later zelf de weg te vinden. Niet alleen wat betreft praktische zaken, privacy en risico’s, maar ook in de sociaal-emotionele aspecten (vriendschappen, communicatie, vertrouwen, groepsdruk, beïnvloeding, etc). En het belangrijkste: de Bijbel als kompas, om de richting te kunnen bepalen en de juiste koers te houden, ook als de omstandigheden wijzigen.

COMMUNICATIE
Een veel gehoord opvoedadvies is om vooral in gesprek met je kind te blijven. Als het gaat om media opvoeding is dat slechts ten dele waar. Het gaat er niet zozeer om dát je in gesprek gaat, maar hóe. Een positieve insteek en een warme, open relatie met je kind blijken van doorslaggevende invloed te zijn. Veel gesprekken in gezinnen ontstaan echter naar aanleiding van een incident: ze gamen door terwijl de tijd al om is, ze zitten wéér met hun mobiel in hun handen of ze hebben een slecht cijfer op school gehaald waarvan de oorzaak volgens jou ligt in hun beeldschermgebruik. Dat zijn niet de omstandigheden voor een opbouwend en constructief gesprek over media.

Wat vind jij van sociale media, internet en games? Vind je alles verkeerd, vind je alles goed of hou je je er afzijdig van? Vind je het lastig, een probleem of maak je je zorgen over hoe je kind ermee omgaat? Jouw houding heeft veel invloed op hoe een gesprek verloopt. Je kunt het vergelijken met de werking van een schaar. Als hij aan jouw kant dicht is, is hij aan de andere kant ook dicht. Als je jouw kant open doet, gaat hij aan de andere kant ook open. Als jij het gesprek open in gaat, wordt het gesprek meestal leuker en is je kind vaak ook meer open. Weet je waarom de meeste kinderen en jongeren sociale media gebruiken en/of gamen? Gewoonweg omdat ze het leuk vinden! Als je het lastig vindt om de leuke kanten (nog) te zien, probeer die dan weer in beeld te krijgen. Zie hoe je naast je kind kunt komen te staan, in plaats van tegenover elkaar.

Tijdens trainingen met kinderen over gamen en media benoemen we regelmatig de categorie ‘wij-snappen-niets-van-games/sociale media-ouders’. Heel veel kinderen zeggen dat hun eigen ouders tot deze categorie behoren… Als je kind denkt dat jij er niets van snapt, is de kans heel klein dat hij met zijn vragen naar jou toe zal gaan! Je hoeft natuurlijk niet alle details te kennen of zelf een intensieve gebruiker te zijn van wat je kind speelt/doet, maar het is wel belangrijk dat je kind jou herkent als reisleider. Dat hij weet dat jij hem de richting kunt wijzen, dat jij hem kunt adviseren, dat hij bij jou terecht kan en dat jij hem serieus neemt.

Hoe kun je daaraan werken? Door je te verdiepen, zorg dat je een beetje weet waar je kind het over heeft. En door belangstelling te tonen. Laat je kind vertellen wat hij leuk vindt, wat hij mee maakt, hoe de game in elkaar zit. Je kunt ook samen op zoek gaan naar wat belangrijk is om op te letten. De game check is een hiervoor een handig hulpmiddel bij games. Informeer bij andere ouders, bij oudere kinderen en bij opvoedorganisaties. Op YouTube kun je filmpjes vinden met informatie en achtergronden van sociale media. Je kunt er ook gamers volgen terwijl ze hun game aan het spelen zijn – dat geeft vaak een veel duidelijker beeld van de game dan het demo-filmpje!

PATRONEN
In Spreuken 22:6 staat dat als mensen oud geworden zijn, ze niet zullen afwijken van het pad dat ze als kind hebben geoefend. Wat deze tekst heel mooi laat zien, is het belang van het aanwennen (het oefenen en trainen) van patronen in het leven. Het kost minder moeite om goede gewoontes als kind aan te leren, dan als volwassene. Wat helemaal veel moeite kost, is om verkeerde gewoontes weer áf te leren. Je kunt je kind zoveel besparen door hem van jongs af aan goede, vaste gewoontes en patronen aan te wennen!

Eén van de moeilijkste dingen in deze tijd, is om rust en stille tijd te nemen. Tijd met God, tijd om de Bijbel te lezen. Tijd om alle indrukken te verwerken en een plekje te geven. Tijd om te genieten van de natuur. Het is opvallend dat de Bijbel vaak benoemt dat we momenten van rust nodig hebben. De zevende dag is ingesteld als rustdag. Jezus Zelf trok zich regelmatig terug om alleen met God te zijn. Wen je kind dit van jongs af aan! Bid samen, zorg regelmatig voor ‘nu-even-geen-beeldscherm-momenten’ en wees er echt voor elkaar. Een vast avondritueel helpt kinderen rustig te gaan slapen, geef God hier ook een vaste plek in door Bijbel te lezen, te bidden en/of te zingen. Een dagboek bijhouden kan kinderen helpen hun gedachten te ordenen en gebeurtenissen een plekje te geven.

Geef zelf het goede voorbeeld! Al van jongs af aan kijkt je kind naar jou. Hij zal jou nadoen! Hoe reageer jij als je mobiel een geluidje maakt? Hoe ontspan jij? Wat doe jij als je je verveelt? Kom jij zelf tot rust? Hoe meer rust jij zelf ervaart, hoe meer je dat uitstraalt naar je kind en hoe rustiger hij zelf zal worden. Jonge kinderen zien overigens aan de achterkant van jouw beeldscherm niet wat je aan het doen bent: ze zien alleen dat het iets ‘met beeld’ is. Zij associëren het met ‘jezelf vermaken met leuke dingen’. Dat jij intussen doorwerkt, je email checkt of je administratie op orde brengt, zullen zij vaak niet onderscheiden. Het helpt om af en toe even in de schoenen van je kind te gaan staan en te bedenken wat hij waarneemt als hij naar jou kijkt. Is dat wat je wilt overdragen, of kun je daar iets in aanpassen?

PRAKTISCHE GRENZEN
Kinderen hebben duidelijke grenzen en begeleiding nodig. De aantrekkingskracht van media is enorm – voor je het weet gaat je kind er helemaal in op. Hoe duidelijker jij bent, hoe makkelijker het voor hen is om goed met media om te gaan. Denk eens na over de praktische grenzen:

• Tijdsduur
  Hoe lang mag je kind per dag naar een beeldscherm kijken?
  Hoe lang mag hij gamen of op sociale media?
• Tijdsbewaking
  Hoe hou je de tijd bij?
  Wat doe je als de tijd om is?
• Locatie
  Waar mag je kind gamen?
  Mogen telefoons en laptops naar boven?
• Contacten
  Met wie mag je kind online contact leggen?
  Welke opties zet je hierin aan of uit? Hoe begeleid je hem hierin?
• Geld
  Wat mag je kind uitgeven aan games en media? Denk hierbij aan de aanschaf, maar ook aan uitgaven binnen de game of de app.
• Leeftijdsgrenzen
  Op welke leeftijd krijgt je kind een smartphone? Mag je kind games spelen of media gebruiken als hij jonger is dan de minimale adviesleeftijd? Waarom wel of niet? Hoe begeleid je hem hierin?