Het eindeloze ‘politie en boefje’, het enge monster dat elke nacht opeens verschijnt, de prinsessenjurk die dochterlief haast doet denken dat ze Ariane zelf is... Kinderen zijn kunstenaars in de fantasie. Ondertussen oefenen ze met de werkelijkheid.
“Mam, er zit een krokodil in de woonkamer!” schreeuwt de 3-jarige zoon. Met twinkelende oogjes kijkt hij hoe mamma dit probleem gaat oplossen. “Even denken, zullen we de stofzuiger pakken? Of heel hard schreeuwen om hem weg te jagen?” Zoon kiest voor het schreeuwen en binnen een paar seconden vlucht de krokodil met de staart tussen zijn poten de kamer uit. High five! Dat nare monster is weg. Voor nu dan, want de fantasiefase is nog maar net begonnen …
Deze anekdote had ook anders kunnen aflopen. Bijvoorbeeld als mamma na de schreeuw van de 3-jarige had gezegd: “Nee joh, dat kan helemaal niet!” Wat maakt de fantasiewereld voor kinderen zo interessant? Waarom vinden wij, volwassenen, het soms maar ingewikkeld om daarmee om te gaan?
Marleen van Hell weet als speltherapeut als geen ander waarom spel en fantasie waardevol zijn voor de ontwikkeling van een kind. “Spelen zorgt ervoor dat een kind op een veilige manier kan oefenen met de werkelijkheid bijvoorbeeld met concepten zoals zorg dragen, de baas zijn, zorg ontvangen en organisatietalenten. Ook heel belangrijk is het leren kennen van gevoelens en ermee oefenen in het spel. Wanneer kinderen via hun fantasie de wereld ontdekken, experimenteren ze bovendien met waarden en normen.”
Agressief kind
Dan staat daar je zoon met een neppistool te schieten alsof zijn leven ervan afhangt en hoop je maar dat niemand jouw ‘agressieve’ kind spot. Marleen: “We hebben in de spelkamer ook pistolen en zwaarden. Daar verbazen sommige ouders zich over, want in de huidige opvoedcultuur is het leven in harmonie een belangrijk goed. Kinderen kunnen het nodig hebben om macht en onmacht te ervaren. Hoe voelt het om de baas te zijn? Hoe is het om machteloosheid te ervaren? Door het uit te spelen, leren kinderen zich in te leven in anderen, en ontdekken ze hoe goed en kwaad ‘smaken’. Misschien nog wel belangrijker ze leren hoe zij kunnen opstaan tegen het kwaad en kunnen opkomen voor wat en wie hun lief is, hun gezin bijvoorbeeld.”
Volgens Marleen mag je het nóg verder trekken: “Via fantasie en spel leren kinderen om op te komen voor de liefde en gerechtigheid die God ons leert.” De speltherapeut laat een stilte vallen, voordat zij vervolgt: “Het is jammer dat ouders soms geneigd zijn om de fantasie van hun kinderen af te doen als ‘niet echt’. Als je er ruimte aan geeft, blijkt fantasie een geweldige manier om te oefenen voor het échte leven.”
Fantasiespel
Zelf is Marleen moeder van vier kinderen in de leeftijd van 9 tot 17 jaar. Vanuit haar praktijk in Wageningen helpt zij kinderen en gezinnen verder, wanneer er problemen zijn op emotioneel of sociaal vlak. Om de waarde van het fantasiespel te duiden, geeft ze een voorbeeld uit haar praktijk. “Er werd een jongetje bij mij aangemeld. Hij werd gepest in zijn klas en thuis behoorlijk onder de duim gehouden door zijn oudere broer. Hij voelde zich machteloos. Zijn ouders zagen hem steeds somberder en lustelozer worden.” Toen Marleen het jongetje in haar spelkamer ontmoette, wilde hij maar één ding. Marleen: “Drie sessies lang hebben we ‘politie en boefje’ gespeeld. Ik was telkens de boef. Hij was een gemene politieagent die mij geen millimeter ruimte gaf. Hij had duidelijk alle macht om slecht te zijn. Ondertussen stapte hij telkens even uit zijn rol en vroeg: ‘Doe ik je geen pijn?’ Of: ‘Zitten je boeien niet te strak?’ Dat jongetje bleek heel sociaal vaardig, maar had het nodig om in het spel te proeven hoe het was om de baas te zijn. Om te voelen wat goed is om te doen en wat niet. Het waren heftige sessies, maar hij ontdekte zo op een veilige manier hoe je met macht omgaat.”
Het belang van spelen heeft zo veel meer lagen dan je op het eerste gezicht kunt zien, weet Marleen. “We willen dat onze kinderen stevig staan voor wat goed is en daarom is het van belang om hen te laten oefenen met hun kracht en vaardigheden. De Bijbel is ook klip-en-klaar over goed en kwaad. Als we alleen maar de harmonie zoeken, hebben onze kinderen niet de vaardigheden om op te staan tegen onrecht.”
Griekse denken
Christelijke ouders lijken eerder geneigd tot het ‘uit de droom helpen’ van hun kinderen wat betreft fantasie, denkt Marleen. De oorzaak zit volgens haar mede in het Griekse denken – de scheiding tussen lichaam en geest en het zichtbare en onzichtbare – dat in veel Nederlandse kerken diepgeworteld is. “We willen het liefst het onzichtbare verklaren vanuit het Woord, en overal een antwoord op hebben. Daarmee gooi je de verwondering gemakkelijk overboord.”
Marleen probeert de verwondering bij haar eigen kinderen juist te voeden. Laatst vertelde ze haar zoon: “Een hommel schijnt eigenlijk niet te kunnen vliegen.” De zoon keek haar aan en zocht meteen op of het klopte. Marleen: “Tot voor kort begrepen wetenschappers niet hoe een hommel kon vliegen. Toch doet hij het al zolang hij bestaat. De verwondering daarover en het laten zien dat wij eigenlijk maar zo weinig begrijpen van alles om ons heen, mogen er gewoon zijn. Ze bewaren ons voor te veel vertrouwen op ons eigen verstand. Wij mogen genieten van de vragen en verwondering van kinderen. Dat geeft ons, volwassenen, de mogelijkheid om open met onze kinderen te praten over dingen die hen bezighouden. Soms komen zij met existentiële vragen waarop niet à la minute een antwoord te geven is. Het samen hardop nadenken, verdiept het contact en geeft het kind het vertrouwen dat het gehoord wordt. Een oordeel stopt het gesprek, maar samen verwonderen en vragen uitwisselen houden de communicatie tussen ouders en kinderen open.”
Sinterklaas kapoentje
Een feest waarin verwondering en fantasie centraal staan, is het oer-Hollandse sinterklaasfeest. “Ik heb ouders weleens horen zeggen dat zij hun kinderen bewust vertellen dat Sinterklaas niet bestaat. Zij zijn bang dat, als hun kinderen erachter komen dat Sinterklaas niet bestaat, de kinderen automatisch gaan denken dat God niet bestaat. Natuurlijk heeft een kind van 5 jaar oud niet door dat onder die mijter gewoon zijn juf zit. Zelfs als zij zich zou omkleden waar de kinderen bij zijn, of al zit de baard nog zo scheef... De juf is Sinterklaas vanaf het moment dat zij het pak aantrekt.”
Elke keer dat een kind te horen krijgt dat wat het als écht ervaart, niet zo is, zal het meer vanuit zijn hoofd gaan redeneren, weet Marleen. “De fantasieën van kinderen zijn voor volwassenen soms niet te begrijpen, maar ik denk juist dat God kinderen hun fantasie in de ontwikkeling heeft gegeven, zodat zij Zijn boodschap en verhalen volledig kunnen omarmen. Kinderen kunnen God daardoor onbevangen aannemen in alles wat Hij is.”
Marleen legt uit dat kinderen tot 8 jaar fantasie en werkelijkheid nog niet volledig kunnen onderscheiden. Daarna wordt de realiteitszin steeds groter. Marleen: “Ouders hoeven dus niet bang te zijn dat hun kind geen realiteitszin ontwikkelt. Het kind heeft juist de fantasie nodig om uiteindelijk de realiteit te leren kennen.”
Tekst: Annegina Randewijk
Samen spelen is waardevol. Duik deze zomer daarom eens in de belevingswereld van je kind. Hieronder enkele tips.
- Houd een leesmarathon.
- Maak een fort in de woonkamer van dekens en kartonnen dozen.
- Maak een ontbijtje klaar en ga samen buiten eten, terwijl jullie de zon zien opkomen.
- Houd een kussengevecht.
- Maak een moddertaart.
- Ga voor het slapengaan nog even voetballen.
- Maak samen mini-pizza’s als lunch.
- Koop grote lolly’s en kijk mensen in de stad.
- Leer samen schaken.
- Maak samen een filmpje.
- Ga tekenen in het park.
- Leer samen goocheltrucjes.
- Ga vliegeren op het strand of de hei.
- Dans samen in de regen.
- Prank call opa en oma en bedenk hiervoor gekke karikaturen.
- Schrijf brieven aan vrienden en familie.
- Bak koekjes.
- Leer elkaar grappen.
- Kijk een film en maak je eigen popcorn.
- Ga samen verven met vingerverf.
- Wandel een ‘blotevoetenpad’.
- Houd een watergevecht met waterpistolen.
- Organiseer een ‘duimworstelcompetitie’.
- Ga naar een museum.
- Voer samen een scheikundig experiment uit.
- Ga buiten lekker bellen blazen.
- Ga hardlopen in de ochtend.
- Speel schooltje.
- Vertel elkaar spannende verhalen in het donker.
- Pluk een mooie bos bloemen in de pluktuin.
- Logeer bij je kinderen.
- Ga op ontdekkingstocht in de buurt.
- Nodig alle buurtkinderen uit voor een ijsje.
- Speel oneindig veel spelletjes.
Opvoeden doe je samen!
Leer van elkaar door het onderlinge gesprek! Wij komen graag naar jullie voor toerusting op maat. Bekijk de dienstenpagina voor ons aanbod of stel je vraag per mail aan Thera.
Neem contact op
