Maham, mogen we op een schermpje?

Ook terugkerend zijn de ruzies. Over wie op de tablet mag, en hoelang. En de boze uitvallen als de schermpjestijd van deze dag zijn einde nadert. Ik weet niet hoe dat bij jullie kinderen is, maar mijn kinderen zijn dól op de filmpjes van het Jeugdjournaal, de spelletjes à la Minecraft of die mierzoete poes van My talking Angela. En ik denk soms: ‘Hoe krijg ik ze toch aan een gewoon spelletje of aan het buiten spelen?’ Of is het toch allemaal niet zo verkeerd, die schermpjes? Tijd om op onderzoek uit te gaan!

“Buiten spelen? De natuur in? Ik kan mijn kinderen geen groter plezier doen dan ze meer schermtijd geven!” Zijn die moderne media nu eigenlijk slecht voor kinderen? En moeten we ze verleiden meer buiten te spelen? Jente vroeg het aan drie experts, die allemaal een ander antwoord gaven.

Justine Pardoen: ‘Natúúrlijk beperk je schermpjestijd.’
Justine Pardoen: “Ik merk dat veel ouders worstelen met moderne media. Dat is enerzijds natuurlijk een opluchting: ik ben niet de enige. Maar ik hoop ook dat ouders gaan nadenken over de vraag: wat wil ik eigenlijk? Onderzoek in opdracht van mediawijzer.net laat zien dat ouders kritischer en strenger worden op het gebruik van media door hun kinderen. Ouders kunnen dus hun eigen mening veranderen en ook de gewoonten in hun gezin. Dat is goed nieuws.”

Justine Pardoen spreekt zich duidelijk uit tegen een ongelimiteerd gebruik van nieuwe media door kinderen. “Gewoon maar laten gaan, dat leidt toch altijd tot problemen? Je zet ook niet een fles cola zomaar bij je kinderen neer. Kinderen kunnen zichzelf niet reguleren, dat moet je dus als ouders doen. Pubers hebben sturing nodig. Hersenonderzoek ondersteunt het idee dat ze dat niet zelf kunnen.

Bovendien is het echt niet goed voor een kind om lang achter een schermpje te zitten. Je hersenen worden op een andere manier geprikkeld door de constante beweging en het geluid en het is ook nog eens slecht voor de ogen. Voor (jonge) kinderen is het een totaalervaring waar ze niet zomaar uit loskomen. Als je wilt dat ze ook nog iets anders doen, moet je dus bewust opvoeden.”

Dat betekent dat je als ouders betrokken moet zijn bij het mediagebruik van je kinderen. Justine Pardoen: “Denk er goed over na wat je kind op een schermpje doet. Veel filmpjes en spelletjes zijn nogal doelloze tijdsvulling. Als ouder kun je dan denken: ‘Ze mogen tien minuten per dag ballonnen schieten in de app.’ Dat lijkt heel braaf en veilig, maar die tijd kun je ook nuttiger besteden: kies een app waar je samen lol aan beleeft. Bewuste media-opvoeding betekent dat je erover nadenkt wat de kinderen doen en hoe uitdagend dat voor ze is.

Hoe leer je hen de nieuwe media goed te gebruiken? Ik zeg altijd: het is echt niet nodig om alleen voor ‘educatieve’ producten te kiezen. Ga gewoon gezellig samen leuke dingen doen op die tablet. Als er íéts is waar kinderen van leren, dan is het als je samen praat over hun ervaringen. Zo maak je elke app educatief!

En gebruik je gezonde verstand. Als je kinderen alleen maar ruzie krijgen rondom de laptop, moet je het gebruik ervan niet goedpraten vanuit een argument als taalontwikkeling. Dan is die laptop misschien niet goed voor ze. Ik kan dat niet in het algemeen zeggen, dat kun jij alleen maar voor jouw kind in jouw situatie bepalen. Daarom is dat gezonde verstand zo belangrijk!”

Ook de angst van ouders dat moderne media creativiteitsdodend zijn, noemt Justine terecht. “Vaak zíjn apps ook creativiteitsdodend: de kaders zijn door de ontwikkelaar beperkt. Kinderen leren binnen de app handelingen te doen, maar ze kunnen die dan nog niet per se overdragen op andere situaties. Het is belangrijk om daar alert op te zijn. Als je merkt dat je kind niet meer buiten speelt of creatief bezig is, omdat de tablet alle tijd opslokt, dan kun je toch ingrijpen als ouders? Laat het vooral niet ten koste gaan van klooien met hun handen en voelbare, natuurlijke materialen.”

Tip van Justine: Zie een smartphone of een tablet niet als een doel, maar als een middel. In de zomer kun je dan smartphones gebruiken als je de natuur in gaat en wees creatief! Ook dat is mediaopvoeding: laten zien wat je met het ding allemaal nog meer kunt.

Boekentip: Met je smartphone het bos in van Jolanda Pikkaart.

Hanna van Ommen: ‘Probeer positief om te gaan met computer en social media.’
In de workshops die zij aan christelijke ouders geeft, komt Hanna van Ommen veel ouders tegen die nieuwe media maar liever buiten de deur houden. Wellicht pleit Hanna daardoor juist voor een zekere onbekommerdheid in het gebruik van schermpjes. “Ik zou buiten spelen en schermpjestijd niet tegenover elkaar willen stellen. Buiten spelen is heel goed voor de ontwikkeling maar naast buiten spelen is er ook tijd voor andere dingen, zoals schermpjes. Het gaat om de afwisseling tussen activiteiten waarbij alle zintuigen geprikkeld worden.

Belangrijk is dat je kiest voor spellen en apps waarbij je creativiteit wordt gestimuleerd, je zelfstandig iets moet bedenken en samen kunt werken. Denk bijvoorbeeld aan Minecraft of aan de Wii. En als je kind toch graag filmpjes kijkt, waarom kijk je dan niet samen? Dan kun je er daarna over doorpraten.” Hanna vertelt ook dat er steeds meer spellen en apps zijn om buiten te gebruiken. Een app om de sterrenhemel te scannen, of bijvoorbeeld de app van Bas, waarmee je op de kinderboerderij foto’s kunt maken.

Tegelijkertijd merkt Hanna dat kinderen helemaal opgeslorpt kunnen worden door de online werkelijkheid. “Kinderen maken geen verschil meer tussen online en offline werkelijkheid. Zij leven in een wereld waarbij de online wereld niet meer weg te denken is uit hun leven. Vanuit begrip daarvoor kunnen ouders hun kinderen consequent begeleiden bij het beeldschermgebruik.

Voor kinderen op de basisschool zijn daarom duidelijkheid en regels belangrijk. Houd de regie en wees consequent. Dat betekent dat je als ouders tijd en aandacht aan schermpjestijd moet besteden. Gebruik het dus niet als zoethoudertje als je zelf met andere dingen bezig bent, maar ga er samen voor zitten. Ook als je wilt dat de kinderen zonder schermpje spelen, moet je er als ouders natuurlijk bij zijn. Gewoon maar roepen dat een kind moet gaan spelen, werkt meestal niet. Een kind dat graag op de tablet zit, komt niet altijd gemakkelijk tot spelen. Je moet als ouders tijd en aandacht aan je kind geven om het te helpen tot spelen te komen.”

Tip van Hanna: Kies er als ouders bewust voor welke schermpjes je in huis wilt en op welke plek. Er zijn gezinnen die geen tablets meer willen, omdat ze zo gemakkelijk door het huis zwerven. Je kunt voor één plek kiezen waar de laptop staat. Dan is het toezicht veel beter geregeld.

Marja van Delden: Verleid kinderen tot buiten spelen
Marja van Delden is deskundige in buiten spelen. Dat is ontstaan toen ze als juf een kind in de klas kreeg dat de pauzes zo vreselijk vond dat ze op een stoeptegel ging staan wachten tot ze weer naar binnen mocht. Vanaf dat moment is Marja gaan nadenken over buiten spelen en het daarbij betrekken van kinderen die niet makkelijk mee kunnen doen. Marja is groot fan van buiten spelen en vindt het jammer dat kinderen te veel achter schermpjes zitten.

“Kinderen turen naar een klein scherm en krijgen veel informatie te verwerken. Ze zijn te veel in hun hoofd bezig en veel te weinig met motoriek die bij hun leeftijd past. Bij online spelletjes gebruiken ze de fijne motoriek, terwijl het voor kleuters juist zo belangrijk is om met hun hele lijf te spelen en te ontdekken. Dat doen ze door buiten te spelen. Bovendien geven nieuwe media veel te veel prikkels aan jonge kinderen, en dat zie je weer terug in druk gedrag.

Volgens mij moet je kinderen actief verleiden tot buiten spelen. En dat doe je door ze telkens nieuwe spelideeën aan te reiken. Geef ze een kartonnen taartdoos om in de zandbak taarten te maken en die te decoreren met bloemen, blaadjes en takjes. Of een oude soeppan om soep te maken. Ontdek samen met je kind de kracht van de zon door met een vergrootglas iets te laten branden. Natuurlijk doe je dit soort dingen samen! Maar je moet als ouders ook niet te bang zijn. Kinderen spelen tegenwoordig veel te weinig buiten omdat ouders zoveel angsten hebben: voor weglopen, voor giftige besjes, voor water. Dat is natuurlijk niet stimulerend voor een kind. Voor zulke ouders lijkt een schermpje makkelijker: je kind kan niet vallen, vies worden of ruzie krijgen. Maar je houdt jezelf natuurlijk voor de gek!”

Tip van Marja: Het is belangrijk om als ouders te investeren in het buiten spelen van je kind. Als de vakantie eraan komt, neem dan je kind mee naar een spannende omgeving. Naar het bos, naar een natuurspeelplaats of waterspeeltuin.

Het is nog niet altijd gemakkelijk, schermpjes en buiten spelen … Je hebt er als ouder zelf ook geen ervaring mee: toen ik 8 jaar was, keken we alleen de Fabeltjeskrant op de TV. Verder speelden we herderinnetje in het gras en deden we stoere dingen op de bouwplaats naast onze nieuwbouwwijk. Dat gebrek aan eigen ervaring betekent dat je de kennis van deskundigen nodig hebt. Maar het blijft natuurlijk vooral belangrijk dat je als moeders en vaders zélf je visie verwoordt en vormgeeft, gewoon in je eigen gezin, met jouw kinderen en jullie situatie. Aan de slag dus!

Justine Pardoen is hoofdredacteur van ouders.nl en van mediaopvoeding.nl. Via haar eigen Bureau Jeugd & Media geeft ze lezingen en workshops.

Hanna van Ommen geeft vanuitwww.groejmee.nl onder andere ouderavonden en workshops over mediawijsheid, voor ouders en kinderen.

Marja van Deldenheeft met www.kommee.com een model buiten spelen voor scholen gemaakt. Ze geeft lezingen en workshops over rijk buiten spelen. Via haar website en Pinterest presenteert ze veel praktische ideeën rond buiten spelen.

Tekst: Janneke Burger-Niemeijer